مبدل کاتالیستی خودرو چیست؟ اگر کاتالیزور نباشد چه میشود؟

مبدل کاتالیستی خودرو (Catalytic Converter) یا همان کاتالیزور، یک قطعه مهم در سیستم تخلیه گازهای خروجی موتور خودرو است. وظیفه اصلی آن تبدیل گازهای زائد و آلاینده مانند اکسیدهای نیتروژن (NOx)، کربن مونواکسید (CO) و هیدروکربن‌ها (HC) به گازهای کم‌مضر و بی‌خطری مانند دی‌اکسید کربن (CO2)، اکسیژن (O2) و آب (H2O) است. مبدل کاتالیستی خودرو از ساختاری مشابه یک محفظه فلزی تشکیل شده است که دارای لایه‌های کاتالیزوری مانند پلاتین، پالادیم و رودیوم است. این لایه‌ها باعث فعال شدن واکنش‌های شیمیایی لازم برای تبدیل گازهای آلاینده به گازهای کم‌مضر می‌شوند.

هنگامی که گازهای خروجی از موتور به مبدل کاتالیستی خودرو وارد می‌شوند، در محفظه کاتالیزور، واکنش‌های شیمیایی رخ می‌دهند که باعث اکسیداسیون کربن مونواکسید به دی‌اکسید کربن، کاهش اکسیدهای نیتروژن به نیتروژن و اکسیژن، و همچنین اکسیداسیون هیدروکربن‌ها به دی‌اکسید کربن و آب می‌شوند. مبدل کاتالیستی ماشین یک قسمت مهم در کاهش آلودگی هوا و حفظ محیط زیست است. در بسیاری از کشورها، استفاده از مبدل کاتالیستی در خودروها اجباری است و خودروهای بدون کاتالیزور قابل تأیید نیستند.

انواع مبدل کاتالیستی خودرو

انواع مبدل کاتالیستی خودرو عمدتا براساس نوع ساختار و تکنولوژی استفاده شده در آنها تقسیم‌بندی می‌شوند. در ادامه، به برخی از انواع کاتالیزورهای خودرو معمول اشاره می‌کنم:

1. کاتالیزور اکسیداسیون سه واحدی (Three-Way Catalytic Converter): این نوع کاتالیزور بیشتر در خودروهای سواری استفاده می‌شود و قادر به تبدیل اکسیدهای نیتروژن (NOx)، کربن مونواکسید (CO) و هیدروکربن‌ها (HC) به گازهای کم‌مضری مانند دی‌اکسید کربن (CO2)، اکسیژن (O2) و آب (H2O) است.
2. کاتالیزور اکسیداسیون دو واحدی (Two-Way Catalytic Converter): این نوع کاتالیزور عمدتا برای کاهش آلودگی از طریق تبدیل کربن مونواکسید (CO) و هیدروکربن‌ها (HC) به گازهای کم‌مضر استفاده می‌شود. برخلاف کاتالیزور سه واحدی، قادر به کاهش اکسیدهای نیتروژن (NOx) نیست.
3. کاتالیزور اکسیداسیون انتخابی (Selective Catalytic Reduction – SCR): این نوع کاتالیزور عمدتا برای کاهش اکسیدهای نیتروژن (NOx) استفاده می‌شود. با استفاده از یک ماده شیمیایی به نام ادی Blue آمونیاک (Ammonia) یا ادی Blue آبی (AdBlue)، اکسیدهای نیتروژن تبدیل به نیتروژن و آب می‌شوند.
4. کاتالیزور اکسیداسیون ظرفیت‌بالا (High-Flow Catalytic Converter): این نوع کاتالیزور معمولا برای خودروهایی با عملکرد بالا و قدرت موتور بیشتر استفاده می‌شود. طراحی آن به منظور افزایش جریان هوای خروجی و بهبود عملکرد موتور انجام می‌شود.

علائم خرابی کاتالیزور

در زیر، برخی از علائم شایع خرابی مبدل کاتالیستی خودرو را ذکر می‌کنم:

• افزایش مصرف سوخت

اگر مبدل کاتالیستی خودرو خراب شده باشد، ممکن است مصرف سوخت خودرو افزایش یابد. این مسئله ممکن است به دلیل کاهش کارایی کاتالیزور در تبدیل سوخت به مواد کم‌مضر باشد.

• کاهش قدرت موتور

خرابی کاتالیزور می‌تواند منجر به کاهش قدرت و عملکرد موتور شود. این موضوع ممکن است به دلیل مسدود شدن کاتالیزور و کاهش جریان هوا باشد. چنانچه فکر می کنید موتور خودروی شما دچار مشکل شده است، کافیت برای چکاپ و تعمیر موتور خودرو در صورت نیاز به تعمیرگاه سورنا مراجعه کنید. کارشناسان مجرب در مجموعه سورنا تشخیص خواهند داد که آیا کاهش عملکرد موتور خودرو شما به علت خرابی مبدل کاتالیستی خودرو است یا خیر!

• صدای غیرعادی

وجود صداهای غیرعادی مانند صدای تیک‌تیک و تق‌تق می‌تواند نشانه خرابی کاتالیزور باشد. این صداها ممکن است به دلیل ترک خوردگی یا خرابی در ساختار کاتالیزور باشد.

• بوی غیرعادی

اگر کاتالیزور خراب شده باشد، ممکن است بوی سوخته، سولفور یا بوی غیرعادی دیگری را حس کنید.

• چک چراغ خطا

برخی از خودروها مجهز به سامانه‌های تشخیص خطا هستند که با خرابی کاتالیزور، ممکن است چراغ خطای مربوطه روشن شود و کد خطا مرتبط با کاتالیزور ذخیره شود.

اگر کاتالیزور نباشد چه میشود؟

اگر مبدل کاتالیستی خودرو خراب شده باشد، ممکن است عواقب زیر رخ دهد:

1. افزایش آلودگی هوا

   همانطور که پیش‌تر گفته شد، کاتالیزورها وظیفه تبدیل مواد آلاینده مانند اکسیدهای نیتروژن (NOx)، کربن مونواکسید (CO) و هیدروکربن‌ها (HC) به گازهای کم‌مضری مانند دی‌اکسید کربن (CO2)، اکسیژن (O2) و آب (H2O) را دارند. بدون کاتالیزور، این مواد آلاینده به طور مستقیم به هوا رها می‌شوند و باعث افزایش آلودگی هوا می‌شوند.

   

2. عدم تطابق با مقررات

   در بسیاری از کشورها، استفاده از کاتالیزور در خودروها الزامی است و بدون آن، استفاده از خودرو قانونی نخواهد بود. عدم تطابق با مقررات ممکن است منجر به مشکلات حقوقی و جریمه شدن شما بشود.

3. کاهش عملکرد موتور

   کاتالیزورها علاوه بر کاهش آلودگی، نقشی در بهبود عملکرد موتور نیز دارند. بدون کاتالیزور، ممکن است کارایی موتور کاهش یابد و قدرت و عملکرد خودرو کاهش یابد.

4. تشدید مشکلات محیط زیست

   با عدم استفاده از مبدل کاتالیستی خودرو، مشکلات مربوط به آلودگی هوا و تاثیرات منفی آن بر محیط زیست تشدید خواهد شد، از جمله افزایش اثر گلخانه‌ای و تاثیرات نامطلوب بر تنفس و سلامت انسان‌ها و حیوانات.

طول عمر کاتالیست خودرو چقدر است؟

طول عمر کاتالیست خودرو به عوامل مختلفی بستگی دارد و نمی‌توان به طور دقیق یک مقدار ثابت برای آن تعیین کرد. در عمل، عمر کاتالیست ممکن است متفاوت باشد و بسته به شرایط و عوامل زیر متغیر باشد:

• کیفیت کاتالیست

کیفیت مواد استفاده شده در ساخت کاتالیست تاثیر مهمی در عمر آن دارد. کاتالیست‌های با کیفیت بالا و مقاومت بالا معمولاً دارای عمر طولانی‌تری هستند.

• شرایط رانندگی

برای مثال، استفاده در شهرهایی با ترافیک سنگین و توقف مکرر ممکن است بار زیادی بر کاتالیست وارد کند.

• نوع سوخت و روغن مورد استفاده

سوخت و روغن با کیفیت پایین می‌توانند به سرعت کاتالیست را خراب کنند و عمر آن را کاهش دهند. استفاده از سوخت با کیفیت و رعایت نکات تعویض روغن به موقع می‌تواند عمر کاتالیست را افزایش دهد.

• تعمیرات و نگهداری منظم

نگهداری منظم و تعمیرات به موقع می‌توانند عمر کاتالیست را افزایش دهند. بررسی و تعویض سریع قطعات خراب و رعایت نکات توصیه شده توسط سازنده به کاهش خرابی کاتالیست کمک می‌کند.

توجه:‌ به طور کلی، معمولاً کاتالیست خودروها در بازه زمانی 80,000 تا 160,000 کیلومتر نیاز به تعویض دارد.

سخن پایانی

تعمیرگاه تخصصی سورنا ارائه دهنده بهترین و باکیفیت ترین خدمات در زمینه انواع خودروهای بی ام و، پورشه، مرسدس بنز، ائودی، مازاراتی و ولو می باشد.